Temel Muhasebe Kavramları ya da Muhasebenin temel ilkeleri 12 tanedir. Bunlar;
1. Sosyal Sorumluluk İlkesi: Bu kavram işletmenin faaliyetlerini gerçekleştirirken muhasebe bilgilerini doğru kaydetmesi, tarafsız olması, kurallara uygun olması ve 3.kişilere doğru bilgi verecek şekilde olması gerektiğini gösterir.
2. Tarafsızlık ve Belgelendirme İlkesi : Öncelikle tüm işletme faaliyetlerinin kaydedilmesi ve bu kayıtların belgelenmesi gerekmektedir. Belgeler usulüne uygun olmalı ve tamamen gerçeği göstermelidir. Kayıtlar senet, makbuz gibi belgelere bağlı olarak yapılmalıdır.
3. Kişilik İlkesi : İşletmenin sahibinden ve ortaklardan ayrı bir kişiliğe sahip olmasını ifade eder. İşletmeler tüzel kişiliğe sahiptir ve tüm işlemler bu tüzel kişilik adına gerçekleştirilir.
4. İşletmenin Sürekliliği İlkesi : İşletme ömrünün belli bir süreye bağlı olmamasını ifade eder. Bu bağlamda işletme sahipleri veya ortakları ölmüş olsalar bile işletme faaliyetleri mirasçılar tarafından devam ettirilir.
5. Tam Açıklama İlkesi: İşletmenin muhasebe kayıtlarına ve tablolarına bakıldığında bilgilere net olarak ulaşılabilmelidir. Bunun için muhasebe kayıtları ve tablolar oluşturulurken gerekli açıklamalar ayrı şekilde yazılmalıdır.
6. Dönemsellik İlkesi: İşletmenin sınırsız olan ömrü, belli dönemlere ayrılmıştır. Burada amaç işletmenin belli dönemlerde mali durumunu gözden geçirmektir. Örneğin, reeskont hesaplamaları, gelecek aylara ve yıllara ait gelir ve giderler hesapları bu ilkeyle alakalıdır.
7. İhtiyatlılık İlkesi: İşletmeler ticari hayatlarında risklerle karşılaşabilirler, bu nedenle dikkatli davranmak zorundadırlar. İşletmelerin diğer işletmelerden alacakları ve diğer gelirleri için ihtiyatlılık kavramı söz konusu iken, işletmeler kendi giderleri için bu kavram gereğince kayıt yapamazlar. Örneğin, A işletmesinin B işletmesinden alacağı riskli ise bu kavram gereği muhasebe kaydı yapabilirken, Yine A işletmesinin C işletmesine olan borcu için ihtiyatlılık kavramı gereği muhasebe kaydı yapamaz.
8. Parayla Ölçülme İlkesi: İşletmelerin gelir ve giderlerinin kontrol edilebilmesi için tüm değerler para ile hesaplanır. Türkiye’ de faaliyet gösteren işletmeler muhasebe kayıtlarını Türk Lirası cinsinden yapmalıdır. Ancak, yabancı mahiyetteki şirketler Maliye Bakanlığından izin alarak yabancı para birimiyle de işlem yapabilmektedirler.
9. Tutarlılık İlkesi: İşletmelerde mali durumlarının analizinin yapılabilmesi için her dönemde aynı muhasebe tekniklerinin kullanılması gerekmektedir. Örneğin, stoklar bir dönemde ilk giren ilk çıkar (fifo) yöntemiyle hesaplanıp, diğer bir dönem son giren ilk çıkar yöntemi (lifo) ile hesaplanmamalıdır. Çünkü işletmenin karlılığında ve stok değerlerinde farklı sonuçlar ortaya çıkabilir. Yapılan analiz gerçekçi çıkmaz.
10. Önemlilik İlkesi: İşletmelerin bilanço, gelir tablosu ve diğer tabloları yorumladığında ortaya önemli bir fark çıkarak olan değer tutarı ne olursa olsun işletme kayıtlarında yer almalıdır. Örneğin kambiyo karlarının ve zararlarının gösterilmemesi işletmenin para yönetimi hakkında yorum yapılmasını engelleyebilir.
11. Maliyet Esası İlkesi: İşletmenin faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için edindiği mal ve hizmetlerin kayıtları yapılırken bunların işletmeye olan maliyetleri ile yazılmasıdır.
12. Özün Önceliği İlkesi: İşletmenin muhasebe kayıtları yapılırken, biçimden ziyade özlerinin dikkate alınması gerekmektedir. Örneğin, bir sonraki yıla vadeli bir çekin yıl sonu bilançosunda alacak senetleri hesabına atılıp, diğer yılın bilançosunda alınan çekler hesabında ( özü gereği çekte vade olmaması nedeniyle) izlenmesi gerekmektedir.
Temel Muhasebe Kavramları dediğimiz zaman bu 12 kavramın aklımıza gelmesi gerekiyor. Temel Muhasebe Kavramları Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri olarak da ifade edilebilir.