iktisat Nedir? İktisat Tanımı
İktisadın Tanımı ve Temel Kavramları iktisat, sonsuz olan insan ihtiyaçlarının sınırlı kaynaklarla nasıl karşılanacağını inceleyen bir sosyal bilimdir. İktisat bir sosyal bilim olma yanında, analitik bir yapıya da sahiptir. İnsanların iktisadi davranışları ile malların üretim, tüketim ve dağıtım faaliyetlerini inceler.
İnsanın yaşamını sürdürebilmesi için maddi ihtiyaçlarının ve isteklerinin karşılanması gerekir. Sağlık, eğitim, güvenlik ve ulaşım gibi temel hizmetlerin yanı sıra, insanın en temel maddi ihtiyaçları yiyecek, giyecek ve barınmadır. İnsanın otomobil, beyaz eşya, bilgisayar sahibi olma; sinemaya ve tiyatroya gitme; kitap ve gazete satın alma; tatil yapma gibi maddi istekleri de vardır. İnsanın maddi ihtiyaçlarını ve isteklerini karşılamak için mal ve hizmetler üretilmektedir. İnsan, üretilmiş mal ve hizmetleri tüketerek maddi yaşamını sürdüren bir varlıktır. Mal ve hizmetlerin üretimi, bölüşümü ve tüketimi toplumsal yaşamın ekonomi alanını oluşturmaktadır.
İktisat ile İlişkili Tanımlar
Piyasa, ürettikleri mal ve hizmetleri satarak kâr etmeye çabalayan üreticiler ile ihtiyaç ve isteklerini karşılamaya çabalayan tüketicileri alışveriş için bir araya getiren, mal ve hizmetlerin üreticilerden tüketicilere doğru akışını sağlayan ekonomik bir kurumdur.
Devlet ise vergi toplayarak, kamusal hizmetler sağlayarak, piyasa süreçlerini düzenleyip denetleyerek, ekonomik kalkınmaya yönelik politikalar tasarlayıp uygulayarak, yoksulluğu ve sosyoekonomik eşitsizlikleri azaltıcı önlemler alarak ekonominin işleyişini ve toplumsal gelişmeyi etkileyebilen siyasal bir kurumdur.
İktisat; ekonominin işleyişini, piyasa süreçlerini, devletin ekonomiye etkilerini ve piyasaya müdahalelerini inceleyen hem sosyal, hem de teknik bir bilimdir. Tüm bu işleyişi, süreçleri, etkileri ve müdahaleleri anlayabilmek için iktisat biliminde gerek kurumsal ve tarihsel çözümleme çerçeveleri, gerekse teorik ve uygulamalı modeller kullanılmaktadır. Bu nedenle, “iktisat okuryazarlığı” hem kurumsal ve tarihsel, hem de teorik ve uygulamalı bir bilimsel altyapı edinmeyi gerektirir.
İktisatta ekonomi, devlet ve toplum arasındaki karmaşık kurumsal etkileşimleri uzun dönemli ve kapsamlı bir bakış açısıyla inceleyebilmek için tarihsel çözümlemelerden ve karşılaştırmalardan yararlanılmaktadır. Teorik ve uygulamalı iktisatta ise, gerçek dünyanın karmaşıklığını anlamayı kolaylaştırmak amacıyla, basitleştirici varsayımlar içeren matematiksel modeller oluşturulmakta ve bu modellerin geçerliliğinin gerçek veri kümeleri kullanarak sınanmasını sağlayan istatistiksel yöntemler kullanılmaktadır.
Tarihsel Yaklaşım
Tarihsel ve kurumsal bakış açılarıyla yapılan iktisadi çözümlemeleri, genel olarak, siyasal iktisat başlığı altında toplamak mümkündür. Siyasal iktisatta, ekonominin işleyişi ile siyasal ve toplumsal kurumların evrimi kapsamlı bir tarihsel bütünlük içinde incelenir. Siyasal iktisadi yaklaşımların birçoğunda; ekonomik dinamikler ile siyasal ve toplumsal yapıların coğrafyaya, ülkeye ve tarihsel döneme göre gösterdiği farklılıklar dikkate alınır. Siyasal iktisat, en geniş anlamıyla, ekonominin siyasal ve toplumsal kurumlardan soyutlanmadan, tarihsel bir bakış açısıyla ele alındığı sosyal bilim alanı olarak tanımlanabilir. Bu nedenlerle, siyasal iktisatta, siyaset bilimi ve sosyoloji gibi temel sosyal bilim alanlarıyla daha belirgin disiplinler-arası bağlantılar kurulur ve tarih temelli araştırma yöntemleri daha yoğun kullanılır. Siyasal iktisadın alt çalışma alanlarından bazıları şunlardır: İktisadi tarih, iktisadi düşünce tarihi, Marksist siyasal iktisat, bağımlılık teorisi, neo-Marksist teoriler, dünya-sistemleri analizi, kalkınma iktisadı, yapısalcı iktisat, post-Keynesgil iktisat, uluslararası kalkınma çalışmaları, uluslararası siyasal iktisat, evrimsel siyasal iktisat, kurumsal siyasal iktisad, kültürel iktisat…