Askeri istihbarat Nedir?
Askeri istihbarat, en basit ifade ile bir ülkenin askerî
kapasitelerini, savaş yeteneklerini, çarpışma gücünü ve yeteneklerini
anlamak için yapılan istihbarattır. Daha teknik bir dille ifade edersek,
askerî istihbarat, yabancı ordular ve hava, deniz ve karadaki harekât
bölgeleri ile ilgili, arazi ve iklim koşullarını da kapsayıcı şekilde
yapılan istihbarat
faaliyetidir.
Uygarlık tarihinin her yüzyılının %87’sinin savaşlar ile geçtiği geriye kalan %13’ünün ise savaş hazırlıklarına ayrıldığı
düşünülürse askerî istihbaratın önemi kendiliğinden ortaya çıkar. Askerî
istihbarat, istihbaratın en büyük ağırlık noktasını oluşturmuştur ve
oluşturmaya devam etmektedir. 1994’te ABD’deki istihbarat örgütleri
toplam 28 milyar dolar (Savunma harcamalarının %10’nundan fazla)
harcamışlardır ve harcanan her altı doların beş
doları askerî istihbarata harcanır.
Askerî istihbarat harcamaları göreceli olarak azalmasına rağmen hâlen
birinci sırayı almaktadır. Soğuk Savaş sonrasında, askerî istihbaratın
doğasında da temel bir değişiklik gerçekleşmiştir. Soğuk Savaş boyunca
askerî gelişmeler genel bir istikrar içinde gelişirken Soğuk Savaş
sonrasında, düşük çoğunluklu
çatışmaların artması ve dünyanın değişik bölgelerinde çatışmanın /düşük
yoğunluklu çatışmanın/savaşın olduğu bir ortamda, askerî istihbaratın
zamanında ve doğru istihbarat üretmesi zorlaşmaya
başlamıştır.
Bu noktada askerî istihbaratın tarihsel gelişimine göz attığımızda
tarihin çok büyük bölümünde insanî istihbaratın temel istihbarat kaynağı
olduğunu görmekteyiz. 19. yy’ın sonunda, sahra telefonunun devreye
girmesi ve sahra telefonlarının çatışan güçler tarafından karşılıklı
olarak dinlenmeye başlanması ile iletişim-istihbaratı, askerî istihbarat
üretmeye başlamıştır. Böylelikle 19.yy’dan başlayarak günümüze kadar
süren ve günümüzde de devam etmekte olan teknik istihbarat toplama
sürecinin askerî istihbarat analizlerini desteklemek için milyonlarca
veriyi günlük olarak topladığı sürece girilmiştir.
İlkel sinyal istihbaratını fotoğraf makinesinin önce balonlara sonra uçaklara takılması ile fotoğraf istihbaratı izlenmeye başlamıştır. Düşman hatları üzerinde yapılan uçuşlar sırasında elde edilen fotoğraflardan etkin kullanılabilen bilgiler elde edilmiştir. Yine I. Dünya Savaşı sırasında telsiz dinlemesinin başlaması ile sinyal istihbaratı gelişmiştir. Stratejik istihbarat üretiminde etkin olarak kullanılan sinyal istihbaratı da fotoğraf istihbaratı gibi 2. Dünya Savaşı sırasında hızla gelişmiştir. Keza 2. Dünya Savaşı radyo sinyallerinin kullanımı ile önemli bir taktik istihbarat kaynağı olan radar-istihbaratını geliştirmiştir.
Elektronik istihbarat ki radar aktarımlarından kaynaklanan elektromagnetik yayından elde edilir, teknolojideki hızlı gelişmenin bir sonucu olarak askerî istihbarat için yeni bir kaynak olmuştur. Optik ve termal kameralar askerî istihbarata yeni birer kaynak olarak eklenmişlerdir. Optik kameralar mevcut ışığı binlerce kez yoğunlaştırarak yöneldikleri hedefi gün ışığında imiş gibi gösterirler. Termal kameralar ise daha hassastır ve ultraviole alanda hareket ederek, cisimlerdeki ısı farkından istifade ederek gösterirler. Uçaklardan kullanılarak, taktik istihbaratta, yine uçaklardan ve uydulardan kullanılarak Stratejik istihbarat elde edilmektedir. Termal kamera ile çalışan veya terk edilmiş fabrikalar, boş ve ya dolu petrol tankları, gerçek veya maket askerî araçlar fark edilmektedir. Soğuk Savaş döneminde elektronik-istihbarat büyük bir gelişme kaydetmiştir.
Bir başka gelişme 1956’da ABD’nin U-2 uçağının devreye girmesi ile fotoğraf-istihbaratının yeni bir boyut kazanmasıdır. U-2 uçağının 1960 Haziranında Sovyetler tarafından düşürülmesi üzerine SR-71 (Blackbird) ve onu da A-11 uçakları izlemiştir. Ancak, istihbaratta gerçek devrimi Ocak 1961’den itibaren yörüngeye giren istihbarat uyduları gerçekleştirmiş ve uydu-istihbaratı başlamıştır.
1961’de yörüngeye oturan SAMOS uydusunun 150 km yüksekten çektiği ilk fotoğrafta aşağıda futbol maçı yapan futbolcular tanınabilmekte; fakat futbol topu görülmemekteydi. Kullanılan ultraviyole fotoğraflar ile sis ve bulutu aşma imkânı doğmaktaydı.
Bu casus uyduların askerî istihbarata yaptıkları büyük katkıya rağmen bazı eksiklikleri de vardı. Uydular, belirli bir yörüngede hareket ettikleri için hedefin üzerinden geçtikleri kısıtlı sürede alabildikleri görüntüyü alabilmekteydiler. Ayrıca kısa yaşamları olduğu gibi, bulutlu havada da görüntü alma yeteneklerine rağmen başarıları havanın iyi olmasına bağlıydı. Sabit yörüngeleri tespit edildiğinde geçiş sırasında hedefler kamufle edilebilmekteydi.
II. Dünya Savaşı sırasında decodlama amacı ile kullanılmaya başlanan ilkel bilgisayarlardan başlayan bilgisayarın askerî istihbarattaki macerası hızla gelişti. Uydu istihbaratı da elektronik istihbaratta bilgisayara eklemlenmiştir. Bilgisayar, askerî istihbarat sürecinde toplayıcı, depolayıcı, tasnif edici ve analiz edici bir araç hâline gelmiştir. Bütün bu sofistike araçların kullanımına rağmen, askerî istihbaratında %80’e yakın bölümü açık kaynaklardan elde edilmektedir.
Yukarıda izah edilen kaynaklar ile toplânan veriler askerî istihbaratın üç bölümünün analizlerini desteklemek amacı ile elde edilir. Bunlar sırası ile
a) Muharebe istihbaratı,
b) Stratejik istihbarat,
c) İstihbarata
karşı koymadır.